به گزارش گروه رسانه ای با مردم ، از سوی دیگر فناوری های نوین در عصر پیشرفت شگفت انگیز دانش بشری و شتاب فزاینده فن آوری ها در همه جنبه ها در جهان امروز خودنمایی می کند و آخرین دستاورد انسان در حوزه علم و فناوری طی سالهای اخیر هوش مصنوعی است که به یقین می تواند در حفظ و حراست از محیط زیست نقش آفرینی فوق العاده ای داشته باشند.
تردیدی نیست که فناوری زیست محیطی در اشکال گوناکون بر روی جهان پیرامون ما تاثیر می گذارند و از جمله شکل های اثار فناوری زیستی می توان به حوزه حمل و نقل ، بخش انرژی و کشاورزی اشاره کرد.
فن آوری های نوین می تواند، در زمینه کنترل و نابودی آلاینده ها که دشمن اصلی زیستی به شمار می روند و مهار انرژی های تجدید پذیر مانند انرژی باد و خورشید نقش آفرینی بی نظیری داشته باشند.
پژوهشگران در این عرصه اعلام می کنند ، فناوری ها برای حفظ محیط زیست بسیار کاربردی و حائز اهمیت هستند و حتی در درون جامعه افراد عادی به این کاربرد آگاهی و اشراف دارند و معتقدند، برای حفظ منابع آب، هوا، جنگل ها، تالاب ها ، سواحل و اعماق دریاها، منابع طبیعی از جمله بخش کشاورزی و امثال آن باید با بررسی در خصوص دستیابی به فن آوری ها نوین ، نسبت به سرمایه گذاری های مناسب و بهره مندی از فن آوری استفاده شود.
محققان این بخش ، کارآمدی فناوری ها دسته بندی کردند که این دسته بندی ها نیز با پیشرفت علم و زمان که اگر تا چند دهه پیش سالانه بود و امروز به روز و گاهی ساعت رسیده ، تغییرات اساسی و ماهوی و بنیادی پیدا می کند.
یکی از این فناوری ها بسیار مهم که جهان آینده را به صورت کلی تحت تاثیر قرار می دهد ، نقش و اثر گذاری مهم و حیرت انگیز هوش مصنوعی است.
اگر تا چند سال پیش در حوزه فن آوری ها می توانستیم به صورت فیزیکی و استقرار در مکان های معین مانند جنگل ، منابع آب و خاک و هوا اقدامات و عملیاتی داشته باشیم ، ( مانند بالگرد ، بالن ها، وسایل آزمایشگاهی، ابزار پیشرفته حوزه اطفاء حریق به صورت طبیعی " حوادث غیر مترقبه " یا طبیعی مانند آنچه افراد بشر به صورت سودجویان محیط پیرامون خود را برای کسب در آمد نابود می کنند و ....) اکنون ظهور هوش مصنوعی می تواند این مهم را به شیوه هایی مدرن تر ، کارآمدتر ، بسیار سریعتر، دقیق تر و اغلب بدون حضور افراد به انجام برساند.
این دستاورد بزرگ انسان در حوزه علمی بدون تردید برای آیندگان مزایای کم نظیری خواهد داشت که از ذهن بشر امروزی شاید بسیار و برای کشورهای در حال توسعه اغلب ناباورانه باشد، ولی آثار آن به خوبی مشهود است.
ناگفته پیداست، زمان بهره برداری کامل از هوش مصنوعی و به عبارتی تکمیل شدن این دانش و فناوری نوین باید از همان دانش ها و ابزار موجود در حفظ و حراست از محیط زیست و تولید محتواها استفاده کرد.
در این راستا شیوه های استفاده از وسایل نقلیه – انرژی های باد و خورشید و آب - فن آوری بازیافت ها و ... باید با آموزش های مداوم و فراگیر در دستور کار همه کشورهای و شهرها و روستاهای سراسر جهان قرار گیرد تا اثرات خود را در حفظ محیط داشته باشد.
شکی نیست ، با افزایش روز افزون وسایل نقلیه " هر وسیله ای " و اساسا موتوری که مصرف آنها سوخت های فسیلی است ، کره زمین از طریق الودگی های شهرها و گازهای گلخانه ای به شدت در معرض تهدید است و تاکنون علوم مختلف نتوانسته معضل اساسی آلاینده ها و حفظ محیط را حل و فصل کند.
یکی از علت هایی هم که سران کشورهای جهان به طور منظم نشست هایی در راستای حفظ محیط زیست " هر دوره در یکی از کشورها" برگزار می کنند ، ناشی از افزایش نگران کننده الاینده هایی همچون استفاده های رو به رشد سوخت های تجدید ناپذیر فسیلی، افزایش گاز های گلخانه ای و گسترش بیماری های انسان ها در ارتباط با همین آلاینده ها است .
طی سالهای اخیر تولید خودروهای سالم تر از جمله مصرف گاز به جای بنزین و برق به جای دیگر سوخت های تجدید ناپذیر موجب شده است تا امید انسان های به آینده زیستن سالمتر بیشتر شود و این ایده و تفکر که تا چندی پیش عنوان می شد، کره زمین از منظر آلاینده های در سالهای آینده دیگر جایی برای زندگی نخواهد بود – به فراموشی سپرده شود.
از سوی دیگر بهره مندی از انرژی های باد ، خورشید " پنل های گسترده خورشیدی در سراسر جهان، آب با ساخت هزاران سد بزرگ و کوچک در سراسر جهان با هدف تولید انرژی که موفقیت های قابل توجهی در این بخش ثبت شد – بهره مندی از شیوه های مدرن برای تبدیل پسماندها به کود آلی و یا انرژی های جایگزین و ... کمک های شایانی به محیط زیست زمین کرده است .
در همین شرایط کشورهای پیشرفته همچون آمریکا – چین و بعضی کشورهای اروپایی و آسیایی به علت نیاز فراوان شان به انرژی همچنان به سوخت های فسیل مانند نفت، گاز، گازوئیل سر از پا نمی شناسند و به شکل های ممکن از کشورهای دارای این منابع چنین انرژی را خریداری و گاهی به یغما می برند.
شرایط ایران در عرصه محیط زیست ، فن آوری و ابزارها چگونه است؟
ایران را کشوری در حال توسعه و به اظهار بسیاری از محققان حوزه اقتصاد و محیط زیست عقب مانده می دانند .
در حال توسعه برای آینکه در برخی حوزه های مهم و اثر گذار مانند دانش بنیان ها ، صنایع دفاعی ، دانش هسته ای ، دارو و درمان ، میزان کاهش شدید مرگ و میر مادران و کودکان سرزمینی در حال توسعه تعریف می کنند.
در همین حال عده ای از کارشنا س ها بر این باورند که ایران با آن سابقه و سبقه علمی در جهان و داشتن نیروهای انسانی فوق العاده با هوش که نشانه های شاخص ، متعدد و برجسته آن در آمریکا و اروپا به اذعان بزرگان علمی جهان نمایان است، کشوری در حال توسعه است و در صورت مدیریت علمی و دقیق قادر است در آینده در حوزه های فناوری، محیط زیست و دانش بنیان ها نقش های بزرگی را ایفا کند.
در عین حال به علت مشکلات اقتصادی و تحریم های چند سال اخیر، ایران نتوانسته است در مسیر توسعه قرار گیرد و تنگناهای اقتصادی و تنزل بی حد ارزش پول ملی ، تورم و بروز مشکلات عدیده و نظایر آن موجب شده است تا در بخش های متعدد حفظ محیط زیست در زمین، هوا و دریا چندان موفق عمل نکند.
هم چنین به دلیل همین مشکلات اقتصادی و پولی و مالی و سخت شدن ارتباطات جهانی نتوانسته ایم با جهان علمی تبادل و مناسبات دقیقی برقرار کرده و در زمینه دانش بنیان ها شتاب بیشتری پیدا کنیم، گر چه مدیران کشور و حاکمیت به این حوزه علاقه بسیاری نشان می دهد و آمارهای بعضا گمراه کننده ای ارایه می دهند.
در بخش مشکلات مربوط به امکانات ، ابزار و نیروی انسانی برای حفظ محیط زیست بیان یک مصداق یا نمونه خالی ار لطف نیست.
تابستان اواخر دهه 1390 که گرما شمال ایران به 35 تا 39 درجه رسید و بخشی از مزارع برنج و باغ های چای " بوته های چای" به علت بی آبی سوخت – هنگام عبور از مرکز استان گیلان به سمت تهران در حوالی رودبار در چندین ناحیه شاهد آتش سوزی های جنگل بودم.
جنگلهای هیرکانی که قدمت و سابقه چندین میلیون ساله دارند و علاوه بر آنکه نفس زمین به شمار می روند در حفظ و حراست از جانداران بزرگ و کوچک بسیار نقش و ارزشمندند.
دیدن این صحنه برای یک دوستدار طبیعت و حامی محیط زیست بسیار دردناک بود و بلافاصله به ترتیب با استانداری گیلان – فرمانداری های رشت و رودبار - هلال احمر - و آتش نشانی مرکز استان تماس گرفتم و ضمن معرفی ، آتش سوزی های متعدد در چند ناحیه ی جنگلهای شهرستان رودبار را گزارش دادم.
پاسخی که شنیدم – ناباورانه و حیرت انگیز بود.
مسئولان این دستگاهها به اتفاق عنوان کردند: متاسفانه هلیکوپتر" بالگردی" برای حضور در این منطقه نداریم . ماشین آلات مناسب هم موجود نیست و به منابع طبیعی اطلاع دهید تا به کمک نیروهای مردمی منطقه و بسیجی برای مهار آتش اقدام کنند.!؟
در مراجعه به منابع طبیعی و محیط زیست شهرستان رودبار موضوع منعکس شد و اعلام کردند ، تلاش می کنیم با امکانات موجود ! تا جایی که میسر باشد – آتش را خاموش کنیم و این عبارت را خیلی عادی عنوان کردند، گویی که اراده ای برای تعجیل در این امر وجود ندارد.
به راستی ، عذابی که از جهت این بی تفاوتی ها، ترک فعل ها، نداشتن هیچ امکانات مناسبی برای مهار آتش در جنگل های زیبای شمال " گیلان" کشیدم در تمام زندگی ام تاسف بار و فوق العاده دردناک بود.
نتیجه گیری:
مادامی که یک کشور در راستای حفظ محیط زیست و بهره مندی از فن آوری های نوین صاحب امکانات کافی و مدرن نباشد و از سوی دیگر افراد سود جو به سرعت در این سالها منابع آبی ، منابع طبیعی ، جنگلها، مراتع، تالاب ها، سواحل و هوا را برای در آمدهای نامشروع نابود می کنند – نباید انتظار زیادی برای حراست از محیط زیست داشت.
شرایط ما در این عرصه به حدی سخت و بد است که معاونان رئیس دولت ها در سالهای گذشته بارها در سازمان محیط زیست در گفت و گو با رسانه ها اعلام کرده اند، با وجود گرمتر شدن گرمای زمین و گسترش آتش سوزی ها و نابودی منابع طبیعی هم چنین به دلیل کمبود و نبود امکانات و ابزار نوین ، نیروی انسانی مناسب و حافظان محیط زیست و نداشتن اعتبارات لازم برای خرید ابزارهای لازم باید به این حوزه توجه شود که البته نمی شود.!
وقتی در استان گیلان طی چند دهه اخیر سطح جنگل های بسیار ارزشمند هیرکانی به علت آتش سوزی ها، تجاوز افراد سود جود و نبود قانون مناسب برای برخورد به نصف کاهش یافته و این روند ادامه دارد یا آنکه در مرکز شهر رشت دو رودخانه زرجوب و گوهر رود به اظهار کارشناس های محیط زیست از آلوده ترین رودخانه های جهان به شمار می روند و زمانی که عده ای از مردم بومی و مقامات از تهران سفارش به ساخت و ساز در کرانه تالاب انزلی و سواحل دریا " غیر قانونی" و ساحل رودخانه ها می کنند و بسیاری از زمین های کشاورزی حاصلخیر همچون طلا زیر بار شهرک سازی و ویلا سازی می روند و هیچ قانون ، سازمان و فردی جلو دار این همه تجاوز و تهاجم به محیط زیست نیست و امروز در سال 1403 و 1404 سخن از احتمال نابودی تالاب بین المللی انزلی در رسانه ها به میان می آید – نباید انتظار چندانی در این راستا داشت و همه حامیان و دوستداران محیط زیست آگاه باشند که اگر اقدامی و اعتراض همگانی و فرهنگ سازی ها صورت نگیرد – خیلی زود ، دیر می شود.!؟
و کلام تاسف بار تر آنکه - مشکل تا آنجا بحرانی است که ، در آتش سوزی های جنگل های زاگرس و البرز و دیگر منابع طبیعی و جنگلهای سراسر کشور و در همین سال های اخیر اگر نیروهای مردمی کمک نمی کردند و در صحنه نبودند– نه از تاک نشانی می ماند و نه از تاک نشان./
باید به دور از شعار برای حفظ محیط زیست اقدامات انقلابی انجام شود و برای این هدف مهم از ظرفیت بسیار شگفت مردمی بهره برد که منابع دولتی هرگز جوابگو نخواهد بود.
محیط زیست مربوط به دیروز و امروز نیست و متعلق به همه عصرها و نسل ها است و باید همه برای حفظ و حراست از آن همت ، حرکت و تلاش داشته باشند و هر گونه هزینه کرد در این خصوص سرمایه ای ماندگار برای نسل های بعدی است. یا علی مدد
م، محمدپور – نویسنده ، روزنامه نگار و مدرس دانشگاه